Boslandbouw langs hoogtelijnen in het Heuvelland: mogelijkheden en beperkingen

Op de flanken van de Rodeberg in Heuvelland werden recent initiatieven genomen om erosie tegen te gaan, de biodiversiteit en de landschappelijke waarde te verhogen, met respect voor het landbouwkundig gebruik. De toepassing van contourboslandbouw vormt hier het uitgangspunt. Langs en op landbouwpercelen werden greppels gegraven, die beplant werden met bomen. Op dinsdag 9 april 2019 vond hierover een persmoment en terreinbezoek plaats in Westouter (Heuvelland). Een vijftigtal geïnteresseerden kon kennismaken met de wetenschappelijke achtergrond én de ervaringen uit de praktijk.

Contourboslandbouw is een systeem waarbij aan agroforestry (boslandbouw) gedaan wordt volgens een lijnvormig ontwerp, en waarbij de lijnen de contouren van het landschap of het perceel volgen. Dit is een interessante techniek in situaties waarbij het van belang is om neerslagwater gelijkmatig te verspreiden en te laten infiltreren. Zo loopt het regenwater niet via zijn eigen afwateringspatroon van het terrein af. Dit is vooral van belang op hellende, vaak erosiegevoelige landbouwpercelen.

De basis voor dit systeem wordt gevormd door de aanleg van zogenaamde ‘swales’ of greppel-berm structuren op het perceel. Een swale bestaat uit een greppel om water te verzamelen, gevolgd door een kleine berm of aarden wal heuvelafwaarts ernaast. Bij contourboslandbouw wordt dan op die berm een meerjarige, houtige vegetatie aangeplant.

Niet alleen erosieproblemen maar ook verdroging op landbouwpercelen kunnen zo verminderd worden. Bovendien kunnen de bomen ook andere ecosysteemdiensten beïnvloeden, net als in klassieke agroforestry systemen. Denk daarbij aan hun gunstige invloed op het microklimaat, koolstofvastlegging, buffering tegen schadelijke emissies, biodiversiteit en landschappelijke waarde. Niet in het minst: de bomen en onderetage op de bermen kunnen tot slot ook een productiefunctie hebben. Een heuse win-win dus voor landbouw én natuur!

Maar is het allemaal zo evident als het lijkt? De eerste ervaringen met deze vorm van boslandbouw lijken positief. Toch zijn er heel wat vragen en uitdagingen voor dit systeem dat weinig gelijken kent in Vlaamse context. Hoe zit het met de praktische haalbaarheid, de economische rendabiliteit en de regelgeving? Welke ecologische en agronomische effecten zijn te verwachten?

Dinsdagnamiddag 9 april organiseerden Natuur en Bos, ILVO en RL Westhoek, in samenwerking met diverse andere partners, een info- en bezoekmoment in Westouter (Heuvelland). De resultaten werden er besproken en op terrein getoond. Specialisten en ervaringsdeskundigen wisselden van gedachten over de ervaringen en de uitdagingen.

Op het programma stond:

• 13u Ontvangst op de Vakantiehoeve Rodeberg
• 13u20 Contourboslandbouw. Mogelijkheden en vraagstukken. Door Bert Reubens (ILVO)
• 14u De praktijk. Terreinbezoek met duiding door boswachter Pierre Hubau (Natuur en Bos), Dirk Cuvelier (RL Westhoek) en Bert Reubens (ILVO)
• 15u30 Terugkeer naar de hoeve en ruimte voor vragen en reacties
• 16u Afsluitend drankje op de hoeve

Alles vond plaats op en rond de Vakantiehoeve Rodeberg, in Westouter.

Een organisatie van ILVO, Natuur en Bos, RL Westhoek, met de steun van Departement Omgeving, Wervel, Inagro, INBO, Universiteit Gent en ULB.